Familierecht

Woningsituatie zeer zorgelijk voor gescheiden ouders met kinderen 

Forse toename woningproblematiek na scheiding 

Ex-partners worden in meer dan de helft van de gevallen gedwongen nog een jaar samen te wonen nadat de scheiding is uitgesproken. Dat is een van de uitkomsten van onderzoek dat de Nederlandse vereniging van Familie- en erfrecht Advocaten en Scheidingsmediators (vFAS) deed onder haar leden in samenwerking met journalistiek platform Pointer (KRO-NCRV). 79% van de respondenten vindt de situatie rondom de woningproblematiek na een scheiding zorgelijk tot zeer zorgelijk. Ruim 90% ziet dat de woningproblematiek de laatste vijf jaar, vooral sinds corona, ontegenzeglijk is toegenomen.

Alexander Leuftink, voorzitter van de vFAS: “Het tekort aan woningen zorgt voor een enorme prijsstijging; nog nooit was deze zo hoog als het afgelopen jaar. Veel mensen hebben moeite om een (betaalbare) woning te vinden in deze overspannen woningmarkt. Voor ouders die net gescheiden zijn, is de situatie nog nijpender. De financiële situatie is veranderd en een woning huren of kopen blijkt vaak te duur. Na een scheiding volgt een emotionele periode waarin je tijd nodig hebt om te herstellen en je te herpakken, dat wordt haast onmogelijk wanneer je nog onder één dak woont met je ex.”

Uitwijkmogelijkheden
Wanneer er op korte termijn geen nieuwe woonruimte wordt gevonden, komen gescheiden ouders met kinderen meestal terecht bij familie, vrienden of kennissen. Meer dan de helft verblijft tijdelijk op een camping of in een vakantiehuisje. 70% blijft noodgedwongen langer dan een half jaar in hetzelfde huis wonen. Een groeiend aantal gescheiden stellen wisselt de zorg voor de kinderen af door om beurten in de echtelijke woning te verblijven (birdnesting). In enkele gevallen wordt een van de ouders dakloos of gaat zwerven.

Urgentieverklaring
Gemeenten en woningcorporaties kunnen een gescheiden ouder een urgentieverklaring geven als kinderen niet bij de ex-partner kunnen wonen. 42% van de leden geeft aan dat gemeenten zich hier (tot 25% van de gevallen) niet of nauwelijks aan houden. Er worden weinig zaken voor een urgentieverklaring (met succes) aangevochten. Als reden geeft 20% aan dat dit ‘geen zin heeft’.

Persbericht vFAS 4 maart 2022

Binnen ons kantoor is er ruime en gespecialiseerde ervaring op het gebied van personen- en familierecht; twee van onze advocaten zijn tevens geregistreerd scheidingsmediator. Op dit gebied merken wij dat er bij mensen veel onduidelijkheid bestaat over de verschillende wettelijke vormen van ouderschap. Ook bestaat er veel onwetendheid over het verschil tussen erkenning en gezag. En ten aanzien van dat laatste onderwerp zijn er recent in de wetgeving veranderingen ingezet. 

Huidige situatie 

In de huidige situatie krijgt een ouder of partner die niet getrouwd is (of een geregistreerd partnerschap heeft) met de moeder en die een kind erkent, niet automatisch het gezag. Ouders moeten dit apart bij de rechtbank door middel van een formulier aanvragen. Dit in tegenstelling tot ouders die getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben. Die hoeven zowel de erkenning als het gezamenlijk gezag niet apart te regelen en krijgen dit automatisch. 

Eind 2020 heeft de Tweede kamer een wetsvoorstel aangenomen waardoor ook de ongehuwde en niet-geregistreerde partners gezamenlijk het gezag krijgen bij de erkenning van hun kind. Voor het zover is moet het wetsvoorstel eerst nog wel door de Eerste Kamer worden aangenomen. Pas dan zal het in de wet worden opgenomen. 

Wat verandert er? 

Als het wetsvoorstel door de Eerste Kamer wordt aangenomen en wet wordt, zullen ouders die de erkenning voor de geboorte hebben geregeld, direct vanaf de geboorte gezamenlijk gezag hebben over het kind. Als de erkenning na de geboorte wordt geregeld, geldt dit vanaf de erkenning. 

Verschil erkenning en gezag 

In de praktijk merken wij dat er veel onduidelijkheid bestaat over het verschil tussen erkenning en gezag. Wat is nu eigenlijk het verschil? 

Door erkenning ontstaat er een juridische band (een zogenaamde familierechtelijke betrekking) tussen de erkenner en het kind. De erkenner wordt juridisch ouder. Hierdoor worden ouder en kind elkaars erfgenamen. 

Gezag gaat over de juridische verantwoordelijkheid voor en zeggenschap over de opvoeding en verzorging van een kind, gedurende de minderjarigheid. Als je gezag hebt mag je meebeslissen over zaken als woonplaats, schoolkeuzes, medische behandelingen, hulpverlening enz.. Je bent de wettelijk vertegenwoordiger van je kind. 

Als ouders samen het gezag hebben mag je dus niet zomaar verhuizen met een kind, daarvoor is toestemming van de andere ouder nodig. Dat geldt ook voor vakanties. Deze toestemming is niet nodig als een ouder alleen het gezag heeft. 

Uitzondering 

De nieuwe hoofdregel van gezamenlijk gezag bij erkenning geldt niet in de gevallen waarin de ouders niet samen tot erkenning zijn overgegaan, maar als deze tot stand is gekomen met vervangende toestemming tot erkenning van de rechtbank. Met andere woorden, als er geen overeenstemming was over de erkenning maar daarover geprocedeerd moest worden. In dat geval ontstaat er niet van rechtswege gezamenlijk gezag en heeft de moeder alleen het gezag. Het gezag zal dan nog steeds apart verzocht moeten worden. 

Voor wie geldt dit? 

Deze wet gaat alleen gelden voor de zogenaamde nieuwe gevallen. Dus voor ouders die de erkenning hebben geregeld na de inwerkingtreding van deze wet. 

De term wordt vaak gebruikt: vechtscheiding. Een ieder weet dat het bijzonder vervelend en langdurig is, en vooral kwalijk voor betrokken kinderen. Desondanks blijkt in de praktijk dat, alle goede bedoelingen en voornemens ten spijt, in veel gevallen toch een eindeloos gevecht ontstaat.

Het is de vraag hoe een vechtscheiding ontstaat. Nog belangrijker is de vraag hoe een vechtscheiding voorkomen kan worden. De afgelopen jaren zijn er veel ontwikkelingen geweest die mede ten doel hadden om langdurige procedures te voorkomen. Zo wordt al lange tijd bij echtscheidingsprocedures een flyer over mediation verstrekt. In voorlopige voorzieningen worden proeven gehouden met ouderschapsbemiddeling ter zitting en bij de gerechtshoven worden comparities bepaald die bedoeld zijn om te zien of partijen er alsnog door middel van onderling overleg uit kunnen komen. Daarnaast zijn er diverse ouderschapsbemiddelingstrajecten zoals Ouderschap Blijft.

Helaas is de vechtscheiding nog immer aan de orde van de dag. Het nadelige gevolg voor zowel partijen zelf, maar meer in het bijzonder voor de kinderen en ook de maatschappelijke verontwaardiging hierover, hebben er toe geleid dat vanuit de Tweede Kamer een initiatief is genomen om het aantal vechtscheidingen te verminderen.

Divorce Challenge

Onder de noemer Divorce Challenge is een mogelijkheid geboden aan een ieder (dus niet alleen ouders of procespartijen, maar ook hulpverleningsinstanties, scholen, artsen) om met ideeën te komen om het probleem van de vechtscheiding te voorkomen.

Uit het hele land en vanuit verschillende achtergronden, beroepsgroepen en leeftijdscategorieën zijn ideeën en voorstellen gekomen. Inmiddels is een selectie gemaakt en heeft een expertpanel de volgende 5 ideeën geselecteerd :

- Het instellen van een digitaal platform voor stellen die twijfelen aan de beslissing om te scheiden. Het doel is het verschaffen van inzicht en overzicht zodat weloverwogen keuzes gemaakt kunnen worden.

- Het ontwikkelen van een protocol, visie en beleid voor scholen (op basis van vrijwilligheid) op het terrein van scheidingen met als doel: begeleiding en advisering van kinderen en ouders.

- Het op elkaar afstemmen van de behandeling bij de rechtbank, het verlenen van hulpverlening en de betrokkenheid van de Raad voor de kinderbescherming om te voorkomen dat kinderen de dupe worden van het langdurige scheidingsproces van hun ouders.

- Het verder brengen van het al bestaande kindgerichte behandelprogramma ‘Kinderen uit de knel’.

- Een nieuwe inrichting van het stelsel op basis van vier doelen, waaronder afspraken maken bij de geboorte van een kind, toegankelijkheid tot juristen zonder juridische strijd en een online ondersteuning.

NOvA

De Nederlandse Orde van Advocaten stelt de belangen van de kinderen centraal en geeft om die reden aan dat de kinderen zelf ook professionele begeleiding moeten krijgen. Dat kan bijvoorbeeld door een advocaat. Volgens de NOvA beschikken de (gespecialiseerde) familierechtadvocaten over kennis en expertise en hebben zij oog voor de belangen van het kind. De visie van een kind zou vertaald kunnen worden in een kindplan dat de advocaat met het kind opstelt en dat aan de rechter wordt voorgelegd.

Daarnaast zal er (meer) samenwerking moeten komen tussen de verschillende partijen en hulpverleners.

Noot

Vanzelfsprekend zit niemand te wachten op een vechtscheiding. Helaas wordt vaak gesteld dat advocaten hierin een grote rol spelen door mee te gaan in alle wensen van hun cliënten en door te gaan met procederen. Wat echter uit het oog verloren wordt door de mensen die dat stellen, is dat advocaten zich aan de Gedragregels hebben te houden. Deze schrijven voor dat er steeds gepoogd moet worden om tot een oplossing te komen, bij voorkeur zonder te procederen. Het is daarom ook de taak van advocaten om niet uitsluitend naar de belangen van hun cliënt te kijken, maar zeker ook de belangen van de betrokken kinderen in acht te nemen.

De advocaten die welbewust kiezen voor een familierechtpraktijk nemen hun taak serieus en zullen te allen tijde het belang van de kinderen in het vizier hebben. Dat betekent dat de advocaat soms gehouden is de eigen cliënt een spiegel voor te houden en af en toe advocaat van de duivel te spelen. Een advocaat moet schaken: met alle speelstukken rekening houden, vooruit denken en een lange termijn visie hebben. Een soms lastige maar immer nobele taak.

Wanneer ouders uit elkaar gaan en samen minderjarige kinderen hebben, dan zijn zij verplicht om een ouderschapsplan op te stellen. Hierin worden afspraken gemaakt over onder andere over de opvoeding, verzorging en omgangsregeling. Onder de omgangsregeling valt tevens de omgang gedurende de vakanties. Er worden dan afspraken gemaakt over de verdeling van de voorjaarsvakantie, herfstvakantie, kerstvakantie en zomervakantie.

Geen afspraken 
Indien er geen afspraken zijn gemaakt in de omgangsregeling over de vakantie, dan loopt de overeengekomen omgangsregeling door tijdens de vakanties.

Buitenland 
Besluit je om met je minderjarige kind naar het buitenland te gaan, dan zal je van de gezaghebbende ouder toestemming moeten krijgen voor het aanvragen van een paspoort of een identiteitsbewijs. Zonder een geldig reisdocument is het niet mogelijk om naar het buitenland te gaan.

Daarnaast is het verstandig om schriftelijke toestemming te krijgen van de andere ouder dat hij of zij akkoord gaat met de vakantie in het buitenland. Wanneer de douane bij het uitreizen een controle uitvoert, kan de vader of moeder daarmee aantonen dat de thuisblijvende ouder toestemming heeft gegeven voor de reis en kan er geen verdenking ontstaan van kinderontvoering.

U kunt het formulier hier downloaden.

Andere documenten 
Naast een ingevulde formulier waarmee de andere ouder toestemming geeft dat hij of zij akkoord gaat met de vakantie in het buitenland, zijn er nog een aantal documenten welke handig kunnen zijn om mee te nemen in het geval u wilt uitreizen met een minderjarig kind.

  • Recent uittreksel gezagsregister (indien van toepassing);
  • Recent uittreksel BRP;
  • Geboorteakte;
  • Kopie van paspoort van toestemminggevende ouder;
  • Eventueel uitspraak met betrekking tot gezag en omgang;
  • Eventueel het ouderschapsplan;
  • Eventueel een kopie van het retourticket van het kind.

Conclusie 
Wil je met je kind op vakantie, dan heb je dus toestemming nodig van je ex-partner. Daarnaast is het verstandig om afspraken te maken over de duur van de vakantie met de andere gezaghebbende ouder.

Mocht u hulp nodig/vragen hebben over bovenstaande, of heeft u omtrent bovenstaande problemen met uw ex-partner, dan kunt u contact opnemen met één van onze vFAS advocaten via [email protected] of 0321-315554

Haagse bluf?

Inmiddels zijn de gevolgen van de Wet hervorming kindregelingen wat uitgekristalliseerd in de jurisprudentie en is gebleken dat er verschillend wordt gedacht over de wijze waarop met de gevolgen omgegaan moet worden. 

Volgens de richtlijnen dient het kindgebonden budget (inclusief de alleenstaande ouderkop) in mindering te worden gebracht op de kosten van de kinderen volgens Nibud. Dat kan meebrengen dat het kgb hoger is dan de kosten volgens de Nibudtabel, waardoor er dus feitelijk geen alimentatie meer betaald hoeft te worden. 

Voor de rechtbank Den Haag is dit evenwel een brug te ver. In een uitspraak van 12 februari 2015 (ECLI:NL:RBDHA:2015:1456) heeft de rechtbank Den Haag overwogen dat de gedachte achter de Wet hervorming kindregelingen is dat het hogere kgb ten goede komt aan de verzorgende ouder. Wanneer als gevolg van het kgb helemaal geen alimentatie meer betaald hoeft te worden, gaat de verzorgende ouder er dus niet op vooruit, (want er wordt minder alimentatie ontvangen) terwijl de niet verzorgende ouder wel draagkracht heeft. 

De rechtbank Den Haag heeft om deze reden bewust besloten dat de richtlijnen niet zullen worden opgevolgd en dat het kgb niet (volledig) in mindering wordt gebracht op de kosten. Omdat andere rechtbanken wel strikt vast houden aan de richtlijnen, is er tussen de rechtbanken onderling verschil van aanpak. Dat betekent dat het voor de uitkomst van een procedure dus kan uitmaken bij welke rechtbank de procedure aanhangig is gemaakt, hetgeen ten minste de schijn van willekeur heeft. 

Nadat er verschillende uitspraken zijn geweest die in het geheel niet voor een eenduidige lijn hebben gezorgd, is in een rechtbankoverleg besloten dat overal de richtlijnen worden gevolgd. Met andere woorden: ook al zou de te betalen alimentatie vanwege het hogere kgb nihil zijn, dan moet dit toch de uitkomst van de procedure zijn. 

In een zaak bij het Gerechtshof Den Haag (ECLI:NL:GHDHA:2015:1288) is de discussie over het wel of niet buiten beschouwing laten van het hogere kgb in alle hevigheid naar voren gekomen. Het Hof constateert dat de meningen volop verdeeld zijn, zowel binnen de rechtspraak als in de literatuur. Ook de uitlatingen in politiek Den Haag geven onvoldoende concrete handvatten om de discussie te beslechten. Het Hof Den Haag heeft om die reden op 3 juni 2015, wijselijk, besloten om vragen voor te leggen aan de Hoge Raad. De Hoge Raad zal zich, kort gezegd, moeten uitlaten over de vraag of het volledige kgb nu wel of niet in mindering strekt op de kosten van de kinderen. 

Een antwoord van de Hoge Raad zal nog wel even op zich laten wachten. Ondertussen hebben we in ieder geval deze duidelijkheid: voorlopig moeten we vasthouden aan de richtlijnen. 

Wanneer in het kader van kinder- of partneralimentatie de draagkracht van een ondernemer met een eenmanszaak berekend moet worden, kan dat een lastige aangelegenheid zijn. Immers een dergelijke zelfstandige heeft geen vast inkomen en beschikt niet over salarisstroken op grond waarvan een eenduidig beeld over het inkomen kan ontstaan.

Veelal wordt uitgegaan van de gemiddelde winst van 3 tot 5 jaar geleden. Hoewel resultaten uit het verleden wat kunnen zeggen over de vraag of er sprake is van een bestendige lijn binnen de onderneming, bieden deze nog geen volledige duidelijkheid over de toekomst. Bovendien staat winst niet gelijk aan geld op de bank waarmee alimentatie betaald kan worden.

Voor het bepalen van de draagkracht van een ondernemer zijn naast de ontwikkelingen in het verleden ook de te verwachte winst voor de toekomst en de mogelijkheid om in die toekomst daadwerkelijk liquide middelen vrij te maken, van belang. Met andere woorden: wat zal er ‘daadwerkelijk in de portemonnee’ zitten en wat kan de ondernemer zonder gevaar voor de onderneming daadwerkelijk onttrekken?

Het kasstroomoverzicht is daarvoor een graadmeter. Een kasstroomoverzicht kan immers duidelijk maken waar de liquide middelen vandaan komen en waar deze aan worden besteed. Mede op grond van het kasstroomoverzicht kan beoordeeld worden of er liquide middelen kunnen worden vrijgemaakt zonder dat de continuïteit van de onderneming in gevaar is.

Voor het kunnen betalen van alimentatie moet sprake zijn van een gezonde onderneming met ruimte voor noodzakelijke investeringen. Een gezonde onderneming betekent overigens niet dat er alleen maar opgepot en gereserveerd moet worden. De onderneming is uiteindelijk bedoeld om van te kunnen leven.

Een ondernemer die zich voor de vraag geplaatst ziet of hij draagkracht heeft om alimentatie te kunnen betalen doet er verstandig aan zijn cijfers op orde te hebben en zijn kasstromen inzichtelijk zodat een goede prognose gemaakt kan worden.